SİMAV ETNONİMLERİ veya SİMAV’IN ETNİK YAPISI
Ege Türkmenleri’nin Kâbesi Simav
Ülkemizi etnik temel esasında bölmeye çalışan, bu amaca yönelik bilimsellik adı altında araştırmalar yapan iç ve dış mihraklı onlarla ifade edebileceğimiz kişi ve kuruluş bulunmaktadır. Büyükçe bir kitapevine girdiğimizde etnik-bölücü mihraklarca hazırlanmış çok sayıda çalışmaya rastlamaktayız. Bu mihraklar yılmadan çalışmaktadır. Biz de Simav kasabası ve mülhakatının Türkmen/Yörük kökenli, yani özbeöz Türk olduğuna dâir yıllardan beri yaptığımız çalışmaların sonuçlarını siz değerli hemşehrilerimizle paylaşmayı arzu ettik. İlerde Simav üzerine yapılması muhtemel etnik- bölücü çalışmaların önünü şimdiden kesmek istedik.
Bu bilgilerin kaynakları Simav ve bu yörede yaşamış eski aksakallarımız akbürçeklerimizdir. İçlerinde Türkmen aşiret reisleri, eşraf, çift çubuk, değirmen sahipleri, öngörülü kadın ve kişiler ve kişizâdeler bulunmaktadır. Simav yöresi, Ege Bölgesi Türkmen/Yörüklerinin yaylağıdır. İzmir, Aydın, Manisa, Çanakkale, Balıkesir, Bursa, Uşak, bu çerçevede Birgi, Foça, Çeşme, Dikili, Akhisar, Salihli, Borlu, Adala, Kula, Selendi, Demirci, Sındırgı vb. bölgelerde yaşayan insanların geçmişini, tarih ve sosyolojisini, hatta folklorunu incelerken karşımıza hep Simav çıkacaktır. Simav; Uludağ/Keşişdağı, Alaçam Dağları/Akdağ, Eğrigöz Dağı, Gölcük Dağı, Murat Dağı’ndaki Türkmen yaylalarının merkezidir. Dolayısıyla Ege Türkmenleri’nin göç yolunun son merhalesidir. Ege’de herhangi bir Karakeçili, Kızılkeçili, Yağcıbedirli, Kazıklı/Kızıklı, Kozanlı/Afşar, Aydınlı, Kula Türkmeni’ne Simav’ı sorun. Size Simav hakkında hiç duymadığınız menkıbeleri, destanları anlatacaktır.
Birbiri ile örtüşmekle beraber Türkmen/Yörüklerin “Göç Yolu”nun versiyonlarını şöyle sıralayabiliriz:
1)Selendi - Çıkrıkçı yaylası (Selendi)-Küplüce/Pazarlar.
A)Yağmurlar/Karamanca-Söğüt / Kestel - Gölcük Yaylası - Emet/Tetik Orman İşletmesi üzeri – Eğrigöz/Tahtalı Yaylası (Hisarcık/Eğrigöz/Koşu Yaylası)
B)Emet Tetik Orman İşletmesi üzerinden – Tahtalı Yaylası ve Koşu Yaylası.
2) Kula/Selendi/Demirci – Mantar Çukuru (Öreğler üstü) – Lâz Dağı altı – Ahmetli altı – Kırvadi//Karavadi Ovası – Taşlık bir mıntıka olan Kurtini – Köye girmeden Kısaköy (Boğazköy) yolunun batısı – Kınık köyü altı – Akdağ/Gölcük Yaylası.
Kınık köyü hattından ayrılan Türkmenlerin bir bölümü Dağardı/Kervan Yolu’nu takiben Uludağ’ın güney eteklerine çıkmakta idi. İşte bu yol hattı, yıllardır açılması için mücadele verilen Simav ve Simavlıların kurtuluşu olan İstanbul-Antalya yol güzergâhıdır.
3) Göç Yolu=Büyükyayla (Kalkanışıklar// Kargınışıklar)-Yörük Mezarı (Çamköy) – Damrık(Çamköy/ Demirciköy) – Gebeoluk/ Nasuhağa Yaylası-Karaca İbrahim Alanı(Simav)
4) Büyükyayla(Kargınışıklar) – Anagediği (Kargınışıklar) – Osmankıranı(Çamköy) – Damrık (Çamköy/ Demirciköy) – Söğütlü Yayla – Murat Dağı.
“Göç Yolu”, özel bir isimdir. Bu isim geçtiğinde, yukarıda zikredilen güzergâh kastedilmektedir. Bu güzergâhlar Ege Bölgesi Türkmen/Yörüklerinin can damarıdır ve bin yıldır kullanılmaktadır. Aydın, İzmir, Çanakkale, Birgi, Foça, Dikili gibi Ege şehir ve kasabaları Türkmen/Yörüklerinin göç yolu incelenirken Salihli, Akhisar, Demirci, Sındırgı, Kula ve Selendi ile bağlantı sağlandıktan sonra aşağıdaki güzergâhlar esas alınmalıdır. Balıkesir ve Bursa mıntıkasının güzergâhı Ege’den farklı bir yol izlemektedir. Bursa bölgesi Keşişdağı’ndan Kervanyolu, Balıkesir ve Dursunbey bölgesi ise, Alaçam Dağları üzerinden hareket etmektedir. Ayrıca Sındırgı Deresi ile bu derenin iki yakasındadi güzergâhlar da yayla yolu olarak kullanılmıştır.
5) Salihli, Borlu (Demirci), Bozdağ (Salihli)
A) Salihli-Kula-Uşak /Göre Köyü – Uşak istikameti –Murat Dağı/ Sarıçiçek Yaylası.
B) Kula – Selendi – Çamgediği – Yörük Mezarı – Damrık (Çamköy/Demirciköy) – Gebeoluk (Simav) hattından Murat Dağı (Gediz) veya Gölcük (Simav) yaylaları.
C) Dibek Dağı (Salihli/Ortaköy) –Baraj karşısından hareketle;
a) Eğrigöz Dağı,
b) Söğütlü Yayla.
6) Selendi - Kazıklı mıntıkası(Selendi) -Tokmaklı mıntıkası (Selendi).
Salihli - Borlu –Demirci
a) Mantar Çukuru (Öreğler üstü)
b) Koca Yayla - Efir - Akdağ yaylaları (Büngüldek ve Koca Yayla vd.)
c) Demirci-Hisarköy-Aksaz üzeri, Kusumlar altı, Güneyköy-Dağardı(Gebeler)-Uludağ(Keşişdağı)
7) Demirci - Büyük Yayla - Çam Gediği – Mantar Çukuru (İrişler/Öğeler) – Öreğler – Sırttan Akdağ Yaylası.
Aşiretlerin ikametgâh yerleri hakkında bilgi verirken tekrara rastlanmaktadır. Bunlar yanlışlık ve farklılığı değil, o aşiretin ikametgâh ve iskân mahallelerini belirtmeye matuftur. Örnek vermek gerekirse Karakeçililer; Bursa, Simav, Manisa ve diğer yerlerde oturmaktadır.
Bursa Yörükleri: Bursa Yörükleri/Bursa Karakeçilileri’nin göçü ters istikamettedir. Kışın İzmir Ovası’na ve Menemen’e göçerler, yazı ise Uludağ/Kesiş Dağı’nda geçirirlerdi.
Bahsi geçen tüm Türkmen/Yörükler, Ahmet Vefik Paşa İskânı’na kadar çadırda otururlardı. Meskûn değillerdi, köyleri yoktu.
Yağcıbedir(Yahşibedir) Yörükleri: Salihli’nin Ortaköy ve Kuyucak köyleri, gene Salihli’nin Dibekdağı civarındaki köyler ile Dikili, Ödemiş ve Sındırgı’dan Akdağ'ın Eğrice ve Atalan yaylasına göçerlerdi. Salihli Yağcıbedirlerinin son beyleri Bayram Bey’di, “Bayram Dayı” da derlerdi. Yağcıbedirler Karakeçili’dir.
Karakeçili Yörükleri Eski Borlu, Köprübaşı(eski adı Tahtalı), Selendi ve Kula’dan gelirlerdi. Söğütlü Yayla, Gebeoluk Yaylası ve Büyük Gölcük’te yaylarlardı. Kadı Mehmet, Yörük Murat ve Börklüce bunların son beyleriydi.
Bugün Karakeçililerin bir bölümü Demirköprü Barajı’nın üstündeki tepelere köy kurmuş, Kozanlı ve Kazıklı/Kızıklıların bir kısmı ise Kula’ya yerleşmiştir.
Bölgeyi ele alırsak; Gördes bölgesi Akkeçili, Salihli bölgesi ise Karakeçili’dir. Borlu Akkeçili, Köprübaşı’nın yarısı Akkeçili, diğer yarısı ise Karakeçili’dir.
Şehitli Yörükleri: Salihli ve Kula’dan Eğrigöz ve Akdağ yaylalarına göçerlerdi. Efirbaşı’nı yaylak olarak kullanan Şehitliler de vardı. Şehitlilere, Kula Yörüğü dendiği de olurdu. Şehitliler Karakeçili aşiretindendir, diğer bir ifade ile Kayı’dırlar.
Kozanlı Yörükleri: Kula ve Birgi’den gelirlerdi.
Simav ve mülhakâtındaki ailelerin kahir ekseriyeti Türkmen/Yörük’tür. Zamanı gelince aileler hakkında da bilgi verilecektir. Hemen hatırımıza gelen Bebirlerin Kozanlı Yörüğü olduğudur.
Kazıklı(Kızıklı) Yörükleri: Karakeçilidir. Kula, Selendi ve Borlu'dan gelirlerdi. Deve beslerlerdi. Kalkan Yaylası, Gökçelerbaşı/Söğütarası, Eğirlerbaşı ve Pulluca yaylalarına konarlardı.
Bugün Karakeçililerin bir bölümü Demirköprü Barajı’nın üstündeki tepelere köy kurmuş, Kozanlı ve Kazıklı/Kızıklıların bir kısmı ise Kula’ya yerleşmiştir.
Aksekili Yörükleri: Selendi’den gelirlerdi.
Kacer(Kacar) Yörükleri: Kacer Yörüklerinden bir oba, 1950 yıllarında Uşak’tan Demirci’nin Yeşildere köyüne göçüp yerleşmiştir. Yakın zamana kadar kayıtları Uşak’ta idi.
Simav’ın Kula Yörük Köyleri: Efir, Kabaarmut, Bahtıllı, Kozanlar, Ahmetli, Ahlatlıçeşme ve Kapıkaya’dır.
Simav mıntıkasındaki Karakeçili//Kayı Köyleri: Koyunoba, Kayalıdere, Kabaşlar, Efenin Damları, Demirciköy’ün bugünkü Karacalar Mahallesi adıyla anılan Keçiköy bölümü, Yeni adı Şenköy olan Alakese, Akpınar köyü ve bu köye bağlı Akveli, Uzunlar ve Tok mahalleleridir. Kayaışık, Yaykın, Terziler, Tepeeynehan da karakeçilidir. Bursa-Simav hattı üzerinden Yaykın, Terziler, Tepeeynehan’dan Salihli’ye, oradan Mustafakemalpaşa’ya, Birgi’ye ve diğer yönden Foça’ya kadar uzanan hat, Karakeçili yani Kayı iskân hattıdır.
Tekrar edecek olursak Simav halkı; Kınık, Savcı, Çavundur, Büğdüz, Karakeçili(Uluyörük), Akkeçili, Çetmi, Kozanlı Türkmeni, Kacer(Kaçar//Kâcâr) Yörüğü, Kazıklı//Kızıklı Türkmeni, Kulalı, Kızılkeçili, Yağcıbedirli//Yahşibedirli, Şah İsmailli Türkmen/Yörükleri ile birkaç bin Kuzey ve Güney Kafkasyalı’nın oluşturduğu bir Türk konglomerasıdır. Şah İsmailler, Karakeçiliye bağlı Yağcıbedirlerin alt cemaatidir.
